Lighting basic သို႔ အလင္းရဲ ႔ အေျခခံ အပိုင္း ၁

ဒီေန႔ေခတ္မွာ... exterior ပဲျဖစ္ျဖစ္..interior ပဲျဖစ္ျဖစ္.. မပါမျဖစ္.. မ်ိဳးစံုေအာင္ပါတာက Light ပါ.. အဲဒီ light ေတြထဲက Natural light source ေန နဲ႔ Skylight , ေနာက္..artificial light ေတြ.. မ်ားလြန္းလို႔.. သိေတာင္မသိသလိုျဖစ္ေနျပီ... ဒါနဲ႔ပဲ Light နဲ႔ပတ္သတ္ျပီး.. အေတြ႔အၾကံဳေလးေတြနဲ႔ေပါင္းစပ္ျပီး...သိခ်င္လို႔ ဖတ္လိုက္တာ.. စာအုပ္ ၂ အုပ္ ၃ အုပ္ေလာက္ေပါင္းမွ.. ေရးေရးေလးသိလာလို႔.. ေရးမလားလို႔ေျပာၾကည့္တာ.. ေရးေရေလးပဲ သိတာဆိုေတာ့ ဖတ္တဲ့သူေတြအတြက္..အသိမွားေတြ..ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္.. အျမည္း အေနနဲ႔က ..lighting units ေတြေပါ့ဗ်ာ... candela, Lumen , Footcandle , footlambert ေတြရဲ ႔ ..defination ေတြကို ရွင္းလင္းျခင္းေပါ့...

ကၽြန္ေတာ္ light အေၾကာင္းမေျပာခင္မွာ..အသိမွားခဲ့တာေလးေတြက စေျပာပါ့မယ္။
..ဒီလိုပါ..အရင္က ကၽြန္ေတာ္တို႔..မီးထြန္းဖို႔ဆို..၀ပ္၄၀ မီးေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းတို႔.. ၆၀ ၀ပ္မီးသီးတစ္လံုးတို႔ဆိုျပီးေျပာခဲ့ ၀ယ္ခဲ့ၾကတယ္... ေရးေရးေလးေတာ့စဥ္းစားၾကည့္ဘူးတယ္. .ဥပမာ..၀ပ္၆၀ ရွိတဲ့မီးသီးက ၀ပ္၄၀ ၄ေပမီးေခ်ာင္းေလာက္ ဘာလို႔ မလင္းတာမ်ိဳးေပါ့ေနာ္... ကၽြန္ေတာ္လဲ design ေတြ project ေတြလုပ္ခဲ့တာမနည္းပါဘူး... ဒီလိုပဲ အဲဒီအသိနဲ႔လုပ္လာခဲ့တာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုရွက္လို႔မဆံုးပါဘူး.. :Sad .တစ္ကယ္က ၀ပ္ Watt ဆိုတာက..သူ႔ရဲ ႔ energy consume ပါ။(This means the actual power consumed)
lumen ကမွ ..light intensity အလင္းပမာဏ..အလင္းျပင္းအားပါ..ပံုမွန္အားျဖင့္ Watt ၆၀ မီးသီးက ၈၅၀ lumen ထုတ္ပါတယ္... Efficiency အေနနဲ႔ ၁၆.၅ lumen/watt ပါ..ဆိုလိုတာက ၁ watt ကို ၁၆.၅ lumen ထုတ္ေပးေတာ့ watt ၆၀ ဆိုေတာ့ ၈၅၀ lumen ေပါ့.. အဲ.. ၄၀ watt မီးေခ်ာင္း..fluorescent lamp က Efficiency အေနနဲ႔ ထုတ္လုပ္တဲ့ product ေပၚမူတည္ျပီး ၄၀ lumen/watt ကေန ၆၀ lumen/watt ၾကားရွိတယ္ေလ...ဒါဆိုရင္ေတာ့ လင္းတာ ဘာလို႔ကြာရတယ္ ဆိုတာသိျပီထင္ပါတယ္....

Question :
space နဲ ့ lumen ခ်ိန္ဆတဲ ့အေၾကာင္းေလးလဲ သိခ်င္ပါတယ္ ကိုပါပါ ေရ..။ အေဆာက္အဦးတစ္ခုမွာ ဘယ္လိုအခန္းမ်ိဳးေတြအတြက္ lumen ဘယ္ေလာက္ရွိသင့္တယ္ ဆိုတာေလး။ Natural Lighting အေနနဲ ့ lumen ဘယ္ေလာက္ရေအာင္ Lighting source ေတြ ထားသင့္သလဲ ဆိုတာရယ္ available light မရွိတဲ ့အခ်ိန္မွာ Lighting points ေတြအတြက္ တြက္ခ်က္နည္းေလးေတြရယ္ နည္းနည္းေလာက္ေျပာျပေပးပါလား ?

Question : Ans:
အဲဒီအေျဖက လြယ္မေရာင္နဲ႔ေတာ္ေတာ္ခက္တယ္ဗ်...ကၽြန္ေတာ္လဲ စာေတြဖတ္ျပီး အဲဒီအေျဖေတ ြေနာက္ကိုလိုက္တာ စိတ္ၾကိဳက္မျဖစ္ဘူး...စာေတြထဲမွာက အဲဒီလိုအပ္မယ့္ lumen ကို ေပးထားျပီး...ဘယ္လို design လုပ္မလဲပဲပါတယ္... ၂အုပ္၃အုပ္ေလာက္ကိုအဲဒီလိုပဲ....ဘာလို႔မ်ားအဲလိုပဲေရးေနတာလဲေပါ့..ေတြးမိတယ္..ေနာက္ဆံုး..လြန္ခဲ့တဲ့ ၄ ႏွစ္လာက္က electrical engineer သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ေျပာတဲ့ စကားေလးသတိရျပီး.. စပ္စပ္ေတြးမိမွ ေျပလည္သြားတာပါ။... Architectural standard ေတြမွာ စာၾကည့္တိုက္ဆို ဘယ္ေလာက္ lumen ,အိပ္ခန္းဆိုဘယ္ေလာက္,..စသျဖင့္ code ေလးေတ ြရွိခဲ့ပါတယ္... ဒီလိုပါ...ဥပမာ ၄ ေပ fluorescent မီးေခ်ာင္း T 8 ဆိုပါဆို႔..အၾကမ္းျဖင္း ၂၈၀၀-၃၀၀၀ lumen ေလာက္ရွိတယ္ ..ဒါဆို ၁၀ေပ ၁၂ ေပအိပ္ခန္းေလာက္ဆို ေကာင္းေကာင္းျမင္ရျပီ..ok.. ထားပါ..၃၂၀၀ lumen ေလာက္ ပိုစိတ္ခ်ရေအာင္..ခက္တာက ဒီေခတ္ၾကီးမွာက မီးကို dramatic ျဖစ္ေအာင္ ထြန္းတယ္ေလ... ဥပမာ..အခန္းအလယ္မွာ အျဖဴေရာင္မီး၀ိုင္းေလး..ေနာက္ ခုတင္ေခါင္းရင္း ဗယ္ညာတစ္ဘက္ဆီမွာ down light (spot lights)အေသး၂လံုး ေနာက္ bed side table lamp ေလးေတြနဲ႔ဆိုရင္ အဲဒီ lumen ေက်ာ္သြားႏိုင္တယ္..ဒီေခတ္မွာ ဒါမ်ိဳးပဲ သံုးမွာပဲေလ... ဒါေၾကာင့္ ..designer ရဲ ႔ ေပးခ်င္တဲ့ mode ေတြေပၚမူတည္ျပီး ရလာတဲ့ lights ေတြရဲ ႔ lumen ေတြနဲ႔ design လုပ္ရတာပဲလို႔ ကၽြန္ေတာ္ သံုးသပ္မိပါတယ္..အလင္းခ်ိန္ဖို႔အတြက္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ေျပာခဲ့သလို အၾကမ္းအားျဖင့္ ၄ ေပေခ်ာင္း daylight က ၂၆၀၀ နဲ႔ ၃၂၀၀ lumen ၾကားမွန္းျပီး အဲဒီအလင္းေပၚမူတည္ျပီး ခ်ိန္ဆၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္....
...................light နဲ႔ပတ္သတ္ျပီး အရင္ဆံုး အေျခခံသေဘာေလးကိုျမင္ၾကည့္ရေအာင္ေနာ္ ... အလင္းေရာင္ထုတ္ေပးတဲ့ အရာ နဲ႔ သူရဲ ႔ တိုင္းတာတဲ့ unit ..ေနာက္ အလင္း ထိခံရတဲ့ေနရာ နဲ႔ သူရဲ ႔ တိုင္းတာတဲ့ unit ျပီးရင္ အလင္းျပန္လာျပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ မ်က္လံုးကို ရုိက္ခတ္ျပီး ျမင္ကြင္းမွာ သဘာ၀ ေလာကၾကီးကို ပံုေဖာ္ေပးတဲ့ ျပန္လင္းတန္းေတြရဲ ႔ တိုင္းတာတဲ့ unit ရွိပါတယ္ ..... Smiley အရင္ဆံုးအလင္းထုတ္လြႊတ္တဲ့ အေၾကာင္းေလးေျပာမယ္ေနာ္..
Light Source Quality(I) ....... သဴကေတာ့ အလင္းထုတ္လႊြတ္တဲ့ ပမာဏပါ..သူ႔ ကို candelas(cd) or candlepower(cp) ေတြနဲ႔ unit သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

Flow of Light ........ Luminous flux(Lm) လို႔ေခၚတဲ့ အခ်ိန္ေပၚမူတည္ျပီး ထုတ္လြႊတ္တဲ့ အလင္းပမာဏပါ(the time rate of flow of light). သူ႔ကို lumen (Lm)unit နဲ႔ ပမာဏသတ္မွတ္ပါတယ္။

Lumen lumen ဆိုတာကေတာ့ light source or point light source ဥပမာ ဖေယာင္းတိုင္ တစ္တိုင္ ထြန္းလို႔လင္းတဲ့အလင္းေပါ့.. အဲဒီဖေယာင္းတိုင္ထြန္းတဲ့အခါ အလင္းေတြဟာ 360 degree ပတ္လည္ sphere သ႑န္ အလင္းထုတ္လြႊတ္တဲ့အခါ radius 1 ft unit ရွိတဲ့ sphere ရဲ ႔ မ်က္ႏွာျပင္ဧရိယာ 1 sq ft( 1 X 1) ေပၚမွာရွိတဲ့ ပမာဏကို 1 lumen လို႔သတ္မွတ္ပါတယ္။ ကဲဒါဆို အလင္းအားေၾကာင့္ ထိရုိက္ခံရတဲ့ area အေၾကာင္းဆက္မယ္ေနာ္...

Incident Light or Illuminance (E) သူကေတာ့ အလင္းအားေၾကာင့္ ထိရုိက္ခံရတဲ့ area ကခံစားရမယ့္ အလင္းပမာဏျဖစ္ျပီး သူ႔ကို footcandles(fc) or Lux (lx) units ေတြနဲ႔ သတ္မွတ္ပါတယ္..
1 footcandle = 1 lumen/square foot (1 lumen အလင္းအားေၾကာင့္ 1 sq ft area မွာခံစားရတဲ့ အလင္းပမာဏ)
1 lm = 1 fc * 1 sf
1 lux = 1 lumen/square meter(1 lumen အလင္းအားေၾကာင့္ 1 sq meter area မွာခံစားရတဲ့ အလင္းပမာဏ)
1 lm = 1 lx * 10.76 sf (3.3' x 3.3')
So ..1lm = 1 fc * 1 sf = 1 lx * 10.76 sf
1 fc = 10.76 lx ဒါေလးက fc နဲ႔ lx ရဲ ႔ ဆက္စပ္ခ်က္ပါ။

ေနာက္ဆံုးကေတာ့ အလင္းအားေၾကာင့္ ထိရုိက္ခံရတဲ့ area ကခံစားျပီး မ်က္ႏွာျပင္က အလင္းျပန္လာတဲ့ အေၾကာင္းေပါ့ေနာ္..

Reflected Light or Luminance (L)(or Exitance).... ဒါကမွ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မ်က္လံုးမွာ သဘာ၀ေလာကၾကီးကို ျမင္ရဖို႔ အလင္းေတြထိရုိက္ျပီး အရာ၀တၱဳေတြရဲ႔ မ်က္ႏွာျပင္က ျပန္လာတဲ့ အလင္းေတြရဲ ႔ ပမာဏကို ေဖာ္ျပေပးတာပါ။ သူ႔ရဲ ႔ units ေတြက ေတာ့ cd/sq meter or cd/sq ft ေတြျဖစ္ျပီး SI ေရာ Metric ႏွစ္မ်ိဳးလံုးအတြက္ foot Lambert လို႔ လဲ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္ ..
cd/sq m * 0.2919 = footLambert
cd/sq ft * 3.1416 = footLambert
footLambert * 3.4263 = cd/sq m
footLambert * 0.3183 = cd/sq ft ဒါေတြက units ဆက္ဆက္မွဳေလးေတြပါ။
တြဲပါလာတဲ့ ပံုေလးနဲ႔ ၾကည့္လိုက္ရင္ သေဘာေပါက္မယ္ထင္ပါတယ္ .... (ပါၾကီး..).